De buitenruimte als healing environment
Een healing enviroment is een omgeving die is ingericht om een positief effect te hebben op het welzijn van de mens. Dit idee zien we vooral terug in de zorg, maar ook op andere plekken kan het een passend concept zijn. De precieze definitie en effecten van een healing enviroment op het herstel van patiënten worden nog onderzocht. Toch zijn er al veel ‘healing enviroments’ gerealiseerd in Nederland, zowel qua binneninrichting als in de buitenruimte.
Aan de term ‘healing enviroment’ worden brede definities gegeven. Want wat valt er allemaal onder de noemer ‘omgeving’? Dit kan uiteraard de fysieke ruimte zijn, maar ook het ziekenhuisbed of het zorgpersoneel zelf kun je zien als omgevingsfactoren. Daarom geven we in dit artikel vooral inspiratie voor een ‘healing’ buiteninrichting.
Een belevingstuin voor ouderen, waar zij veilig en zelfstandig van kunnen genieten.
Effecten van een healing enviroment
Er zijn veel factoren waar je op in kunt spelen bij het inrichten van een healing enviroment. Daglicht, het zicht op groen en de natuurbeleving, stilte en geluidsreductie, bewegingselementen en activiteiten, frisse lucht, privacy, sociale interactie, uitzicht, noem maar op. De precieze effecten van al deze toepassing zijn nog lang niet allemaal bekend.
We weten wel dat frisse lucht de gezondheid van patiënten verbeterd en dat uitzicht op groen stress en pijn verminderd. Dit gaat zelfs zover dat patiënten minder pijnstillers nodig hebben als direct gevolg van een groene omgeving. Daarnaast blijkt daglicht ook belangrijk voor onze gezondheid. Dit zien we terug in een kortere ligduur, medicijn gebruik en verminderde depressie bij patiënten.
Maatwerk voor de gebruikers
Er zijn dus veel mogelijkheden bij de inrichting van een healing enviroment. Hoe maak je nou de juiste keuzes? Allereerst is ons advies: verdiep je in de doelgroep. Wie gaat er daadwerkelijk gebruikmaken van de tuin/het terrein? Voor revaliderende patiënten is een fysiotuin wellicht een uitkomst, terwijl dementeren ouderen eerder positief reageren op planten die ze doen denken aan vroeger.
Een fysiotuin bij een zorgcentrum, zodat patiënten onder begeleiding buiten kunnen revalideren.
Een groene beleving
We weten zeker dat uitzicht op groen de stress verlaagd en pijn verminderd. Maar je kunt een groene (leef)omgeving natuurlijk op verschillende manieren beleven. De geur van de kleurrijke bloemen, het gefluit van vogels, en misschien zelfs de smaak van bepaalde vruchten: beleving brengt een tuin tot leven.
We zien bij veel ouderenzorgcomplexen dat de buitenruimte wordt onderverdeeld in diverse gedeelte, met ieder een andere functie. De belevingstuin is daarbij (naast de bewegingstuin) vaak een vast onderdeel. Ouderen kunnen daar zelfs tuinieren middels speciale plantenbakken waar hun rolstoel onder past. Of zelfstandig een rondje lopen, door de slimme inrichting van de paden.
Dagbestedingsactiviteiten
Een healing enviroment is grotendeels bedoeld als ondersteuning bij ziekteherstel. Maar soms is er nog steeds zorg nodig, zonder dat er zicht is op een fysieke genezing. In dat geval kan een healing enviroment bijdragen aan de kwaliteit van leven. Bijvoorbeeld door de buitenruimte op te nemen in de dagbestedingsactiviteiten.
Naast de reeds genoemde plantenbakken, zijn er zelfs instanties waar cliënten meehelpen met het groenonderhoud. Het is wel van belang om daar tijdens de aanleg al rekening mee te houden, zodat er wordt gekozen voor een inrichting die laagdrempelig is qua beheer.
Stilte en geluidsreductie
Lawaai wordt regelmatig in verband gebracht met een hoger stressniveau. Wanneer je een healing enviroment ontwerp, ligt het dus voor de hand om te zorgen voor een stille omgeving waar patiënten en andere gebruikers tot rust kunnen komen. Ook hiervoor kun je het groen gebruiken. Planten, struiken en bomen hebben een geluiddempende werking. Denk dus aan de inzet van hoge beplanting langs de weg. Of zelfs groene gevels.
Dit zorgt gelijktijdig voor een aangename temperatuur op het terrein bij hittestress. Bomen koelen de omgeving actief en schaduwplekken nodigen uit om bij warmer weer naar buiten te gaan.
Veiligheid
Hoewel het niet direct bijdraagt aan het ziekteherstel, is een veilig terrein een belangrijk aandachtspunt bij een healing enviroment. Vaak is er immers sprake van een verzwakte gebruikersgroep. Ouderen of invaliden maken bijvoorbeeld niet zomaar gebruik van een trap. En mensen met een verstandelijke beperking moeten zich veiligheid voelen en niet zomaar het terrein af kunnen wandelen.
Regelmatig terreinonderhoud zorgt ervoor dat er minimale kans is op valgevaar. Let op veiligheid omtrent bestrating en gebruik brede, vlakke paden met minimale hoogteverschillen. Zo blijft de tuin toegankelijk voor rollators en rolstoelgebruikers. Ook de scherpe randen van plantenbakken zijn een aandachtspunt. Mocht een patiënt onverhoopt vallen, dan wordt extra verwondingen voorkomen.
